W dniu 15 września br. odbyła się uroczystość patriotyczna dla uczczenia ofiar Zbrodni Ponarskiej i pamięci redemptorysty o. Władysława Całki (1897-1969) z Bochni, więźnia wileńskich Łukiszek.
Uroczystość rozpoczęła się o godz. 15.00 mszą św. w kościele pw. św. Pawła Ap. w intencji o. Władysława Całki i ofiar Zbrodni Ponarskiej. Głównym celebransem był ks. biskup Wiesław Lechowicz (biskup pomocniczy diecezji tarnowskiej). W koncelebrze uczestniczyli: ks. prof. dr Tadeusz Krahel z Białegostoku, ks. Jan Nowakowski (proboszcz parafii pw. św. Pawła Ap.), ks. dr Krzysztof Bojko (kapelan Stowarzyszeń Kresowych i Sybiraków), oraz redemptoryści: o. Marian Brudzisz z Krakowa, o. Sylwester Cabała z Łomnicy, o. Grzegorz Ruszaj rodem z Lipnicy Murowanej (sekretarz Prowincji Polskiej Redemptorystów w Warszawie), o. Bolesław Słota z Bielska-Białej i inni. Homilię wygłosił proboszcz ks. Jan Nowakowski. Do oprawy liturgicznej mszy św. włączyła się rodzina o. Władysława, teksty pierwszego i drugiego czytania – Teresa Całka, śpiew – Jolanta Kamionka. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz Miasta i Powiatu, bocheńskich szkół, Stowarzyszenia Rodzina Ponarska, Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej w Legnicy z prezesem Tadeuszem Kisielem i Waldemarem Świrkowskim, , Stowarzyszenia Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej, poczty sztandarowe bocheński hutników i strażaków OSP Kolanów oraz zaproszeni goście m. in.: z Olsztyna pani Renata Buśko z synem Aleksandrem (Warszawa) i Krzysztof Jankowski.
Po mszy św., około godz. 16.30 na pobliskim cmentarzy św. Rozalii odbyło się odsłonięcie i poświęcenie Tablicy Ponarskiej ufundowanej przez Stowarzyszenie Rodzina Ponarska. Uroczystość prowadził dyrektor Muzeum im. prof. Stanisława Fischera w Bochni Jan Flasza. Hymn państwowy odegrała orkiestra górnicza Kopali Soli w Bochni. Po przemówieniu burmistrza Bochni Stefana Kolawińskiego, głos zabrała Maria Wieloch prezes Stowarzyszenia Rodzina Ponarska. W swoim wystąpieniu mówiła o nieznanej na ogół, na naszym terenie Zbrodni Ponarskiej oraz uświadomiła, że Bochnia jest pierwszym miastem w województwie małopolskim a dwudziestym drugim w Polsce, gdzie ustawiona została tablica upamiętniająca ofiary Zbrodni Ponarskiej.
Głaz na którym umieszczona jest tablica ufundowało Stowarzyszenia Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej. Odsłonięcia tablicy dokonali: pani Zofia Całka z Łodzi – siostra o. Władysława , pani Maria Wieloch prezes Stowarzyszenia Rodzina Ponarska i burmistrz Miasta Bochnia pan Stefan Kolawiński. Modlitwę za ofiary Zbrodni Ponarskiej i za ś.p. o. Władysława prowadził ks. biskup Wiesław Lechowicz.
Podczas składania kwiatów odezwały się werble a na zakończenie uroczystości na cmentarzu orkiestra górnicza wykonała wiązankę pieśni patriotycznych.
Następnym punktem programu był Czwartkowy Wieczór Pamięci w bocheńskim muzeum. Złożyły się na niego trzy wykłady:
- Ks. prof. dr Tadeusz Krahel (Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne w Białymstoku) Martyrologia duchowieństwa polskiego w archidiecezji wileńskiej w latach 1939-1945.
- Grażyna Potępa (Muzeum w Bochni) Ojciec Władysław Całka redemptorysta z Bochni
- Janina Kęsek (Muzeum w Bochni) Dziennik więzienny o. Władysława Całki
Z okazji uroczystego Czwartkowego Wieczoru Pamięci zorganizowana była w muzeum nieduża ekspozycja fotografii i pamiątek pozostałych po o. Władysławie, wypożyczonych przez rodzinę Całków i Kamionków. W wystawie również przedstawiono pamiątki po Stanisławie Wielochu zamordowanym w Ponarach, udostępnione przez jego córkę Marię.
Władysław Całka urodził się 4 listopada 1897 r. w podbocheńskiej wsi Kolanów, gdzie rodzice Andrzej i Katarzyna Więcek posiadali niewielkie gospodarstwo. Ochrzczony został 10 listopada 1897 r. w kościele św. Mikołaja w Bochni. Wychowywany był w atmosferze religijnej co niewątpliwie zaważyło później na wyborze jego drogi życiowej. Matka Władysława wpoiła mu we wczesnym dzieciństwie kult Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Po ukończeniu szkół w Bochni Władysław, za namową stryja księdza Alojzego Całki, podjął decyzję o wstąpieniu w październiku 1912 r. do Zgromadzenia Redemptorystów w Tuchowie. Śluby wieczyste złożył 2. sierpnia 1921 r., a święcenia kapłańskie przyjął w Tuchowie 28. czerwca 1925 r. Pierwszymi placówkami, gdzie skierowano go po studiach, były Kraków i Toruń. Podczas pobytu w Krakowie był spowiednikiem i kierownikiem duchowym Rozalii Celakówny, obecnie sługi bożej. W 1937 r. wyjechał do Wilna, gdzie redemptoryści zakładali nową placówkę klasztorną.
Wybuch drugiej wojny światowej pokrzyżował plany związane z budową kościoła klasztornego i rozwinięciem działalności misyjnej. W marcu 1942 r. zakonnicy, a wśród nich o. Władysław Całka, zostali aresztowani i osadzeni w więzieniu na wileńskich Łukiszkach. Podczas pobytu w więzieniu o. Władysław prowadził dziennik, który zachował się i jest obecnie w posiadaniu rodziny. Zapiski więzienne prowadzone w małym kieszonkowym notesie zajmują 57 kart i obejmują czas od 26 marca do 9 lipca 1942. Tekst pisany jest ręcznie ołówkiem kopiowym. Jest on niezwykłym źródłem historycznym i prawdopodobnie jedynym zapisem więziennej codzienności na Łukiszkach, martyrologii duchowieństwa polskiego na Wileńszczyźnie w tym czasie oraz świadectwem wiary uwięzionego kapłana. Wielu współwięźniów o. Władysława, którzy w jego dzienniku wymieniani są z nazwiska, wywożonych było na śmierć do Ponar pod Wilnem. O. Władysław nie pisze wprost o Zbrodni Ponarskiej i trudno powiedzieć na ile był wówczas świadomy masowych mordów dokonywanych na Polakach, Żydach, Białorusinach i przedstawicielach innych narodowości na Wileńszczyźnie.
Ponary to miejsce największej kaźni na Kresach Północno-Wschodnich Rzeczypospolitej gdzie w latach 1941-1944 rozstrzelanych zostało około 100 tys. osób. Niewidomo czy wśród ofiar Zbrodni Ponarskiej byli bochniacy. Nie jest to wykluczone ponieważ w Wilnie była dość duża grupa osób z Bochni i powiatu bocheńskiego (głównie byli żołnierze Legionów Polskich i Wojska Polskiego), która zawiązała w Wilnie oddział Stowarzyszenia Bochniaków i Miłośników Ziemi Wileńskiej. Inauguracyjne zebranie tego koła odbyło się na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w 1938 roku. We władzach Koła Wileńskiego zaangażowani byli: kapitan Józef Rajca, kawaler orderu Virtuti Militari V kl. urzędnik Ministerstwa Poczt i Telefonów, dr Józef Sułek z Dyrekcji Kolei Państwowych oraz Franciszek Stahl, urzędnik skarbowy. Koło Wileńskie utworzyło kilka placówek , z których najlepiej zorganizowana była placówka w Słonimie, gdzie stacjonował 80 p.p. 20 dywizji Wojska Polskiego. W skład tej placówki wchodzili oficerowie tego pułku: mjr Leno, kpt. Karol Baraj, kpt. Zenon Sawka, por. Leon Mączka, kpt. Podołowski, por. Franciszek Słonina. W palcówce w Grodnie działali bochniacy- oficerowie Wojska Polskiego mjr dypl. Władysław Krogulski, mjr Leon Matolski (zginął w Katyniu), por. Stanisław Piwowarczyk (zginął w Katyniu) i prof. Andrzej Rokosz. Z kołem wileńskim był także związany kpt. Mieczysław Golas, pełniący wówczas obowiązki dowódcy żandarmerii wojskowej w Białymstoku, płk. Mieczysław Piekło, dowódca dywizjonu artylerii lekkiej Łuck-Równe, Zygmunt Landfisch, sędzia powiatowy w Lidzie, Henryk Sowa i Ludwik Rajca nadleśniczy w Łucku.
O. Władysław Całka mógł zginąć w Ponarch wraz z innymi współtowarzyszami z więzienia. Szczęśliwie jednak dzięki staraniom prof. Janiny Hurynowicz, wybitnego polskiego neurologa i psychiatry, oraz prof. dr Kazimierza Pelczara, onkologa, prezesa Wileńsko-Nowogródzkiej Izby Lekarskiej, został zwolniony w dniu 24 lipca 1942 r.
Po uwolnieniu z więzienia na Łukiszkach o. Władysław powrócił do klasztoru i zaangażował się w działalność konspiracyjną wileńskiej organizacji AK.
W 1945 r. został zmuszony wraz z innymi redemptorystami do opuszczenia Wilna. Pracował kolejno w Zamościu, Paczkowie, Warszawie, Gliwicach i Bardzie Śląskim, gdzie zmarł 7. grudnia 1969 r. Na prośbę rodziny pochowany został w Bochni na cmentarzu św. Rozalii.
Ustawienie w pobliżu grobu o. Władysława Całki tablicy poświęconej Ofiarom Zbrodni Ponarskiej uświadomi społeczeństwu miasta zbrodnię ludobójstwa popełnioną w podwileńskich Ponarach w latach 1941-1944.
Janina Kęsek
Grażyna Potępa
