18 listopada 2019 r. w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku obchodziliśmy 25-lecie działalności Stowarzyszenia Rodzina Ponarska. W sali kinowej odbyła się konferencja w całości poświęcona działalności Stowarzyszenia, do którego należą nie tylko członkowie rodzin osób bestialsko zamordowanych w Ponarach, ale też przyjaciele, osoby mieszkające przed wojną w Ponarach oraz wszyscy Ci, którzy chcą utrwalać pamięć
o Ofiarach, czy poznawać losy Polaków w czasie II wojny światowej na Kresach
II Rzeczypospolitej.
Stowarzyszenie założone zostało przez urodzoną w 1921 r. w Wilnie Helenę Stempkowską Pasierbską (autorkę wielu artykułów i książek na temat tragedii Polaków na Wileńszczyźnie w czasie II wojny światowej), po wojnie mieszkającą w Gdańsku. Od 25 lat Stowarzyszenie inicjuje i realizuje wiele wydarzeń upowszechniających i utrwalających pamięć o Polakach, którzy za walkę o wolność Ojczyzny ponieśli męczeńską śmierć w Ponarach.
Konferencję z okazji 25-lecia działalności Stowarzyszenia rozpoczęto projekcją filmu dokumentalnego pt. Zbrodnia Ponarska autorstwa Dariusza Zielonki.
Następnie prowadzący uroczystość Przemysław Namsołek, wiceprezes Stowarzyszenia Rodzina Ponarska odczytał list Jarosława Czubińskiego, byłego Ambasadora RP w Republice Litewskiej (w zał.)
Kolejno o tym jak ważna jest pamięć o masowych egzekucjach w Ponarach mówił Jan Sroka, Radca Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych: „Nie wolno o tym miejscu zapominać. Wydaje się, że tak ogromna liczba obywateli Polskich, którzy tam ponieśli śmierć cały czas jest niedookreślona, nie zamknięta. Toczy się także spór o to jak dokonać rekonstrukcji tego miejsca, w którym znajdują się miejsca poświęcone pamięci zamordowanych Polaków, Żydów, Rosjan. To bardzo trudne miejsce, tak jak las Katyński, tak jak cmentarz w Piatichatki w Charkowie. Wszędzie jest to specyficzny las, las w którym ptaki nie śpiewają.”
Serdeczne życzenia w związku z jubileuszem 25 lecia działalności Stowarzyszenia Rodzina Ponarsa złożyła Prezes Stowarzyszenia Rodzina Katyńska w Gdańsku Hanna Śliwa-Wielesiuk (w zał.).
Następnie głos zabrał profesor Jerzy Grzywacz, Prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręgu Pomorskiego: „Gdy jeździmy z harcerzami do Wilna, zawsze jesteśmy z wizytą w Ponarach. Tam mam możliwość mówienia o miejscach masowych kaźni – właśnie na przykładzie Ponar. Przez harcerzy polskich na Białorusi i Ukrainie Ponary są bardzo często odwiedzane – dzięki możliwości, jaką daje nam Urząd Marszałkowski. (…) Wasza działalność jest przez nas bardzo szanowana. Życzymy Wam, abyście jak najwięcej działali i jak najwięcej przekazywali młodzieży.”
W imieniu Marszałka Woj. Pomorskiego Mieczysława Struka list gratulacyjny , kwiaty i piękną grafikę Gdańska wręczył Pan Andrzej Kowalczys z-ca Dyr. Dept. ds. Współpracy z Org. Pozarządowymi (w zał.).
List Gratulacyjny przekazał również Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Gdańsku płk. Andrzej Płocha (w zał.).
Jako ostatni zabrał głos dr Tomasz Szturo, Zastępca Dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, który zwrócił się do dr Marii Wieloch słowami: „Pani Prezes – padło tutaj tyle mądrych i ważnych słów, że dodawanie czegoś byłoby arogancją i nietaktem. Ja tylko dołączę się do podziękowań, wyrazów wdzięczności, do uszanowania tej wielkiej pracy, tej wielkiej misji przywracania jakże trudnej i jakże ważnej prawdy historycznej. Tu – w Muzeum – szczególnie to cenimy, szczególnie to jest ważne. Na Pani ręce chcielibyśmy złożyć w imieniu Dyrektora Muzeum ten skromny bukiet i pamiątkę z innego miejsca bardzo ważnego dla nas, dla Polaków z Westerplatte. Bardzo dziękujemy, bardzo nisko chylimy czoła”.
Referat pt. 25 lat działalności Stowarzyszenia Rodzina Ponarska wygłosiła dr Maria Wieloch, Prezes Stowarzyszenie Rodzina Ponarska, która w swym wystąpieniu zarysowała główne idee i cele działalności Stowarzyszenia na przestrzeni 25 lat jego istnienia. Jest to między innymi upowszechnienie i utrwalenie pamięci o Polakach, którzy za walkę o wolność Ojczyzny ponieśli męczeńską śmierć w Ponarach, dążenie do ujawnienia prawdy o ludobójstwie, ustalenie wszystkich nazwisk i imion ofiar, które poniosły męczeńską śmierć oraz dbałość
o zapewnienie opieki przez odpowiednie władze (w kraju i za granicą) nad istniejącymi
i mogącymi powstać w przyszłości pomnikami, poświęconymi ofiarom Zbrodni Ponarskiej. Aktualnie na terenie kraju jest 30 Tablic Ponarskich i 6 Pomników Ponarskich. Na Litwie ofiar zbrodni ponarskiej upamiętnione są w Kwaterze Polskiej w Ponarach, w Zułowie w Alei Pamięci Narodowej, na Górze Krzyży w Szawlach, oraz na Tablicach w kilku miejscach Wilna i w Mejszagole (Muzeum Księdza Prałata Józefa Obrembskiego).
Obchody 25-lecia działalności Stowarzyszenia Rodzina Ponarska uświetniło wręczenie Medali Prezydenta Miasta Gdańska. Z rąk Zastępcy Prezydenta Miasta Gdańska, Pana Piotra Grzelaka medale otrzymały Irena Perchel i Maria Aldona Kozłowska.
Następnie odbyło się wręczenie medali Stowarzyszenia Rodzina Ponarska. Medal otrzymali: Jan Sroka – UdSKiOR, Jan Ambroziak – MKiDN, Katarzyna Wiśniewska (MMRK), Mariquita Węsławska, Danuta Szyksznian-Ossowska, Krystyna Rotkiewicz z Wilna, Piotr Niwiński, Maciej Kukla – Urząd Miejski w Gdańsku, Helena Pasierbska – odbierali synowie Andrzej i Marek Pasierbscy, Irena Perchel, Maria Aldona Kozłowska, Wacław Dziewulski, Stanisław Madaliński oraz Maria Wieloch, a kpt. Włodzimierz Dobrowolski ze względu na stan zdrowia otrzymał medal w domu. Kilka osób z Warszawy odbierze Medale w czasie majowych uroczystości na miejscu.
Dr Maria Wieloch, Prezes Stowarzyszenia Rodzina Ponarska została także uhonorowana Złotym Krzyżem Związku Piłsudczyków Rzeczypospolitej Polskiej Zarząd Krajowy oraz otrzymała od Nich dla Stowarzyszenia z okazji 25-lecia piękny ryngraf z wizerunkiem Marszałka i Jego słowami „Być zwyciężonym i nie ulec to zwycięstwo, zwyciężyć i spocząć na laurach to klęska” (zdj.).
Konferencję zamknął referat dr hab. Moniki Tomkiewicz z Instytutu Pamięci Narodowej pt. Zbrodnia w Ponarach 1941-1944 (zdj.), a dalsza część spotkania przeniosła się do holu, gdzie prowadzone były długie rozmowy przy kateringu.
Wielce Szanowna Pani Prezes, Wielce Szanowni Państwo,
serdecznie dziękuję za zaproszenie do udziału w Konferencji Ponarskiej z okazji 25-lecia Stowarzyszenia Rodzina Ponarska. Zaproszenie to odbieram z ogromną wdzięcznością, bowiem poprzez cztery lata naszej współpracy w czasach wykonywania przeze mnie misji Ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Litewskiej nie tylko wielokrotnie wspierałem działania Stowarzyszenia, ale również starałem się bywać na Ponarach tak często, jak było to możliwe, przywoziłem tam naszych i zagranicznych gości, a także wraz z pracownikami Ambasady i Konsulatu Generalnego na co dzień opiekowaliśmy się tym miejscem masowej zbrodni.
Jako Polacy nosimy w sobie pamięć o własnej przeszłości, swojej i swojej rodziny, a zbiór tych cząstek wspomnień stanowi pamięć Narodu i Państwa. W zbiorowej pamięci polskiego narodu jak kryształy, ostro i wyraźnie, tkwią miejsca święte i straszliwe zarazem. Każdy Polak zna i rozumie ich znaczenie, bo w dołach śmierci spoczęli tam Polacy za to właśnie, że Polakami byli: Ponary, Katyń, Bykownia oraz dziesiątki i setki innych, w których wsiąkła niewinnie przelana polska krew bestialsko zamordowanych naszych rodaków. Do dzisiaj nie potrafimy oszacować wielkości strat, które wtedy ponieśliśmy, które wtedy świat poniósł. Do dzisiaj nie rozliczono tej straszliwej przeszłości, do dzisiaj poczucie nieutulonego żalu i krzywdy czyni nas świadkami pamięci. Często zastanawiam się, myśląc o naszych zgładzonych przodkach, jaka byłaby Polska, jaka byłaby Europa, gdyby do tych mordów nie doszło, gdyby elity polskiej inteligencji i młodzieży mogły swymi dokonaniami rozwijać ówczesną teraźniejszość, a tym samym budować przyszłość następnych pokoleń, w tym nas samych. Jestem pewien, że z nimi świat i nasze życie byłyby lepsze…
Są ludzie, których działania nie pozwalają zapomnieć o tych strasznych czasach, o tych dramatycznych wydarzeniach, i jak gromki dźwięk dzwonu nie pozwalają zasnąć naszej pamięci. Takim Narodowym Dzwonem Pamięci właśnie Państwo jesteście, tym jest Stowarzyszenie Rodzina Ponarska. Budzicie nas i każecie szukać odpowiedzi, drażnicie być może niektórych, ale przede wszystkim dajecie świadectwo. 25-letnia działalność Stowarzyszenie Rodzina Ponarska jest bowiem dowodem na to, że poprzez zbiorową pamięć świadkowie historii, którymi dzisiaj Państwo jesteście, przenoszą w przyszłość wszelkie dobro poprzednich pokoleń, ale też pamięć o strasznych krzywdach, których jako Naród Polski doświadczyliśmy.
Dziękując raz jeszcze za zaproszenie z przykrością muszę poinformować, że ze względu na obowiązki nie mogę dojechać do Gdańska i osobiście uczestniczyć w dzisiejszej Konferencji. Zapewniam jednak, że jak zawsze, duchem jestem z Państwem i wspieram Stowarzyszenie życząc równocześnie owocnej pracy w następnych latach, a każdemu z Państwa życzę wszelkiej pomyślności i wytrwałości.
Jarosław Czubiński, Ambasador Tytularny,
były Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Litewskiej
Warszawa, dnia 18 listopada 2019 roku